Als het maken van overuren op het werk schadelijk is voor het persoonlijk welzijn, kan het ook de hersenen veranderen. Een recente studie werpt een nieuw licht op de risico’s van overwerk. Mensen die meer dan 52 uur per week werken, zouden structurele veranderingen in de hersenen vertonen.
Sommige werknemers blijven lang na hun collega’s op kantoor om e-mails te beantwoorden of een dringend dossier af te ronden. Maar tegen welke prijs? Deze reflex van aanwezigheid is diep geworteld in veel bedrijfsculturen. Toch ondermijnt het beetje bij beetje het persoonlijke evenwicht door chronische stress te voeden en de mentale en fysieke gezondheid te verzwakken, totdat zelfs de werking van de hersenen verstoord raakt.
Een team van Koreaanse onderzoekers van de Chung-Ang- en Yonsei-universiteiten heeft de effecten van overwerk op de menselijke hersenen geanalyseerd. De studie, gepubliceerd in het tijdschrift Occupational and Environmental Medicine, werd uitgevoerd onder 110 professionals, voornamelijk uit de gezondheidszorg. De deelnemers werden in twee groepen verdeeld. De eerste groep bestond uit 32 personen die 52 uur of meer per week werkten, terwijl de tweede groep 78 personen met een standaard werkrooster omvatte. Hersenscans brachten duidelijke verschillen aan het licht in het volume van de grijze stof, met name in gebieden die verband houden met uitvoerende functies en emotieregulatie.
De resultaten zijn opvallend: in bepaalde hersengebieden wordt een significante toename van grijze stof waargenomen. Dit is waarschijnlijk een fysiek spoor van burn-out. Met name de middelste frontale gyrus, die een rol speelt bij aandacht, geheugen en geavanceerde cognitieve functies, vertoont een groei van 19% bij de meest veeleisende werknemers. Ook andere gebieden zijn aangetast. Dat geldt bijvoorbeeld voor de superieure frontale gyrus, die betrokken is bij planning en besluitvorming, en de insula, die essentieel is voor zelfbewustzijn, emotiebeheersing en interpretatie van de sociale context. “De waargenomen veranderingen zouden een biologische basis kunnen vormen voor de cognitieve en emotionele problemen die vaak worden gemeld door overwerkte mensen”, aldus de onderzoekers.
Hersenveranderingen nog slecht begrepen
Op dit moment is de betekenis van de toename van het volume van de grijze stof nog onduidelijk. De resultaten van deze pilotstudie moeten met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd. Toch zou het volgens de onderzoekers kunnen gaan om “een eerste belangrijke stap in het begrijpen van het verband tussen overwerk en de gezondheid van de hersenen”. Het is op dit moment onmogelijk om te bepalen of deze veranderingen rechtstreeks worden veroorzaakt door overwerk, of dat ze al bestonden of omkeerbaar zijn.
De steekproef van deze studie is beperkt en bestaat uitsluitend uit Zuid-Koreaanse zorgverleners. De resultaten passen echter in een zorgwekkende trend. In 2021 schreef een gezamenlijke studie van de WHO en de IAO meer dan 745.000 sterfgevallen per jaar toe aan overbelasting. Het verband tussen lange werkdagen en cognitieve achteruitgang wordt dus steeds beter gedocumenteerd.
In een context waarin steeds meer wordt geëxperimenteerd met de vierdaagse werkweek, zijn deze conclusies een alarmsignaal. “De resultaten onderstrepen het belang van het aanpakken van overwerk als een probleem op het gebied van gezondheid op het werk en wijzen op de noodzaak van beleid om buitensporige werkuren te verminderen”, waarschuwen de onderzoekers. Volgens de auteurs van de studie moeten concrete maatregelen – wetgeving, overheidsbeleid, werktijdbeperkingen – worden overwogen om werknemers duurzaam te beschermen.
De boodschap is duidelijk: als u zich moe, afgeleid of emotioneel uitgeput voelt, is dat misschien niet zomaar een dipje. Het kan zijn dat uw hersenen een alarmbel luiden.
