Heb je ooit iemand ontmoet, een paar woorden gewisseld, misschien zelfs een leuk gesprek gehad, en dan merk je dat je zijn of haar naam bent vergeten? Dat is een veel voorkomende en vaak gênante situatie. Vaak voelen we ons dan schuldig of denken we dat ons geheugen ons in de steek laat. In werkelijkheid is het vergeten van iemands naam een fenomeen dat door de psychologie grondig is bestudeerd.
Om dit merkwaardige verschijnsel beter te begrijpen, hebben onderzoekers een beroemd experiment uitgevoerd dat ze “het Baker/Baker-paradox” hebben genoemd. Ontdek wat de psychologie hiervan vindt.
Een beroemd experiment in de cognitieve psychologie
Het kan iedereen wel eens overkomen dat u een leuk gesprek begint met iemand, en zelfs als die persoon u enkele minuten geleden zijn of haar naam heeft genoemd, u zich die niet meer kunt herinneren.
Dat is een erg gênante situatie, want dan moet je het hem of haar opnieuw vragen. Dat kan de indruk wekken dat je niet goed hebt opgelet of dat je geen interesse had om hem of haar te leren kennen. Toch komt dit soort situaties heel vaak voor, zoals blijkt uit verschillende psychologische studies.
Het is niet noodzakelijk een teken van een slecht geheugen of een gebrek aan aandacht. Onderzoekers noemen dit daarom ‘het Baker/Baker-paradox’. Het is een beroemd experiment uit de cognitieve psychologie.
In dit onderzoek lieten onderzoekers twee verschillende groepen hetzelfde onbekende gezicht zien. De ene groep vertelde dat deze persoon Baker heette en de andere groep vertelde dat deze persoon bakker van beroep was.
Het paradox achter dit vergeten
Dit fenomeen toont aan dat we de functie van iemand beter onthouden dan zijn of haar naam. Dit brengt een essentieel aspect van ons geheugen aan het licht: het is niet ontworpen om losse labels te onthouden. Het functioneert namelijk optimaal wanneer het verbanden kan leggen met andere ideeën, beelden of betekenissen.
Volgens de psychologie roept het bijvoorbeeld, wanneer we horen dat iemand bakker is, onmiddellijk beelden op van de geur van brood, de warmte van een oven of de dagelijkse routine in een bakkerij. Deze associaties versterken dan de herinnering aan dit beroep.
Een eigennaam heeft daarentegen geen duidelijke visuele of conceptuele link. Het is gewoon een losstaand woord, een code die niets concreets of beeldend suggereert. Daarom kan een naam, zelfs als we er bij de presentatie goed op letten, snel weer uit ons hoofd verdwijnen.
In 1991 hebben twee onderzoekers, Deborah Burke en Donald MacKay, deze kwestie vanuit een theoretisch perspectief benaderd en een neurologische en cognitieve verklaring gegeven. Zij leggen uit dat onze moeite om eigennamen te onthouden voortkomt uit een zwakkere link tussen de fonologische representatie (de klank van woorden) en de semantische representatie (de betekenis of identiteit die aan die naam wordt gekoppeld).
Met andere woorden, terwijl woorden als ‘dokter’, ‘moeder’ of ‘hond’ spontaan een veelheid aan beelden, emoties of ervaringen oproepen, verwijst een eigennaam als ‘Julia’ of ‘Marc’ naar niets universeels. De betekenis van een eigennaam hangt volledig af van de persoon naar wie deze verwijst. Dit maakt het erg moeilijk om deze naam uit het geheugen op te halen.
Een naam vergeten betekent niet dat we onoplettend zijn of dat ons geheugen ons in de steek laat
Dit fenomeen is in feite een inherent kenmerk van de manier waarop onze hersenen werken. Ons geheugen werkt efficiënt door informatie te selecteren, te comprimeren en te koppelen.
Het heeft de neiging om voorrang te geven aan informatie die essentieel is voor ons voortbestaan en onze emoties. Maar ook aan het creëren van samenhangende verhalen.
Een naam valt echter niet gemakkelijk in deze categorieën. Behalve wanneer de persoon in kwestie een stabieler element in ons netwerk van relaties wordt.
Enkele tips om de naam van iemand gemakkelijker te onthouden zijn bijvoorbeeld de naam hardop herhalen zodra u hem hoort of aan het begin van het gesprek. Maar ook de naam associëren met iets visueels of met iemand anders die u kent en die dezelfde naam heeft.
Geheugentechnieken en mentale verbanden kunnen u helpen. Vooral als u last heeft van geheugenstoornissen.
