Wat als een druppelbarnsteen het verhaal van een vergeten ramp zou kunnen vertellen? In Japan hebben wetenschappers een spectaculair spoor van een prehistorische tsunami ontdekt, niet in kliffen of sedimentafzettingen, zoals gebruikelijk, maar… in barnsteen. Deze gefossiliseerde hars bevat veel meer dan alleen oude, versteende insecten: het bevat sporen van een zeekatastrofe die teruggaat tot het tijdperk van de dinosauriërs.
Een ontdekking verborgen in barnsteen
In een steengroeve in Shimonakagawa, in het noorden van Hokkaido, hebben Japanse onderzoekers afzettingen geanalyseerd die dateren van 116 tot 114 miljoen jaar geleden. In die tijd lag het gebied op de bodem van een diepe oceaan. De barnsteenstalen die uit deze geologische lagen werden gehaald, vertoonden een zeer ongebruikelijke eigenschap: interne vervormingsstructuren, zogenaamde “vlamstructuren”, die typisch zijn voor sedimenten die zijn verplaatst of verpletterd voordat ze definitief zijn uitgehard.
Om te begrijpen wat er was gebeurd, gebruikte het team een fluorescentiebeeldvormingstechniek, waarmee het binnenste van de barnsteen kan worden bekeken door deze aan ultraviolet licht bloot te stellen. Het resultaat? Vervormingspatronen die wijzen op een bruuske, snelle en onderwateroorsprong. Met andere woorden: een tsunami.
Een hypothese die wordt ondersteund door andere geologische aanwijzingen
Dit is niet het enige bewijs voor deze interpretatie. Rondom deze stukken barnsteen vonden de onderzoekers ook:
- Verplaatste moddermassa’s,
- Sporen van een aardverschuiving, waarschijnlijk veroorzaakt door een aardbeving,
- En vooral grote, hele boomstammen die op wat ooit de zeebodem was, lagen.
Deze elementen vormen samen een duidelijk beeld: iets enorms heeft bomen, sedimenten en hars naar de bodem van de oceaan geslingerd, waar alles snel bedolven is geraakt en de scène al meer dan 100 miljoen jaar bewaard is gebleven.
Barnsteen: nieuwe getuige van natuurrampen?
Tot nu toe baseerden wetenschappers zich op geologische bewijzen aan de kust om tsunami’s uit het verleden te identificeren: verplaatste kiezelstenen, omgewoelde sedimenten of grote stenen die door gigantische golven waren meegevoerd. Maar deze sporen zijn vaak dubbelzinnig, omdat hevige stormen ook soortgelijke afzettingen achterlaten.
Wat deze nieuwe studie, gepubliceerd in Scientific Reports, aantoont, is dat barnsteen een nieuw soort bewijs kan leveren dat veel nauwkeuriger is. In tegenstelling tot gesteente of sedimenten is plantaardige hars namelijk gevoelig voor de omstandigheden waarin het wordt afgezet: als het te vroeg wordt weggevoerd, voordat het is uitgehard, verandert de interne structuur ervan. En dat is precies wat de onderzoekers hebben waargenomen.
“Hars biedt een zeldzaam en nauwkeurig inzicht in afzettingsprocessen”, legt Aya Kubota, paleontoloog aan de Chuo-universiteit in Tokio en medeauteur van de studie, uit.
Een nieuw onderzoeksgebied
Door wat ze nu “amber sedimentatie” noemen te bestuderen, openen wetenschappers een nieuw onderzoeksgebied: dat van fossiele archieven die met het blote oog niet zichtbaar zijn. Naast de tsunami zelf, biedt deze ontdekking ook een beter inzicht in de geologische, ecologische en klimatologische omstandigheden van die lang vervlogen tijd.
Wat deze barnsteen ons vertelt, is het vergeten verhaal van een grote natuurramp die zich lang voor het bestaan van de mens heeft voorgedaan. Een gebeurtenis die zo krachtig was dat een heel bos in de diepten van de zee verdween… en die op miraculeuze wijze zijn sporen heeft achtergelaten in een druppel hars die in de tijd is bevroren.
